Dệt may Việt Nam đang trở thành một ngành xuất khẩu chủ lực của cả nước, đóng góp lớn cho việc đảm bảo an sinh xã hội và ổn định kinh tế vĩ mô.
Dù vậy, những vấn đề về năng suất lao động, nguồn cung nguyên phụ liệu, áp lực cạnh tranh cũng như việc hội nhập sâu rộng đang đặt ra nhiều thách thức cho ngành dệt may Việt Nam trong tương lai.
Đây cũng là nội dung chính được đưa ra tại hội thảo Góp ý đối với Đề án “Điều chỉnh quy hoạch phát triển ngành công nghiệp dệt may Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến 2035,” do Bộ Công Thương tổ chức ngày 8/12, tại Hà Nội.
Tốc độ tăng trưởng chậm lại
Theo Viện nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương (Bộ Công Thương), giai đoạn 2011-2015 ngành dệt may Việt Nam đã có mức tăng trưởng vượt bậc tới 14,59%/năm. Kết quả này đưa ngành dệt may trở thành ngành có kim ngạch xuất khẩu đứng thứ 2 cả nước và nằm trong top 5 nước xuất khẩu dệt may hàng đầu thế giới.
Dự báo năm 2017, kim ngạch xuất khẩu toàn ngành dệt may có thể đạt khoảng 31 tỷ USD, tăng khoảng 11% so với cùng kỳ năm 2016.
Tuy nhiên, bên cạnh sự phát triển mạnh mẽ của ngành thời gian quan thì nhiều trở lực cả chủ quan và khách quan xuất hiện đã ảnh hưởng đến hiệu quả của ngành dệt may Việt Nam.
Dẫn chứng về việc này, theo ông Phạm Ngọc Hải, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương, từ năm 2016, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu dệt may đã chậm lại, chỉ đạt 92% kế hoạch.
Bên cạnh đó, ngành dệt may Việt Nam cũng đang đối mặt với vấn đề lao động và phải cạnh tranh rất gay gắt với nhiều ngành nghề khác như lắp ráp thiết bị điện tử, chế biến thực phẩm… đáng lưu ý là cuộc cách mạng 4.0 đã đặt ra một bài toàn mới cho việc giải quyết vấn đề năng suất lao động của ngành.
Hiện ngành công nghiệp phụ trợ cho ngành dệt may còn yếu, 70% nguyên liệu phục vụ cho ngành phải nhập từ nước ngoài đã làm giảm hiệu quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp.
Không những thế, phần lớn các doanh nghiệp dệt may Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ nên năng lực quả lý kém, công nghệ lạc hậu và nguồn vốn hạn hẹp. Trong khi phần đem lại giá trị lớn hơn lại nằm ở lĩnh vực thiết kế, thương hiệu, phân phối sản phẩm thì doanh nghiệp Việt Nam cũng chưa làm được nhiều.
Nói thêm về vấn đề nguồn nhân lực, theo ông Thân Đức Việt, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty May 10, việc tuyển dụng lao động hiện rất khó khăn do phải cạnh tranh từ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI).
Ông Việt kiến nghị chính sách đối với ngành dệt may trong thời gian tới cũng phải tạo ra những điều kiện hấp dẫn để người lao động có thể gắn bó và cống hiến nhiều hơn cho ngành.
Tại hội thảo, nhiều đại biểu cũng cho rằng, quy hoạch phát triển ngành dệt may trong giai đoạn tới không nhất thiết phải đầu tư dàn trải vào tất cả các phân ngành mà ưu tiên cho những lĩnh vực thế mạnh và mang lại giá trị gia tăng cao.
Đặc biệt, Nhà nước thu hút đầu tư cho sản xuất theo chuỗi, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu nhằm tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu và tránh rủi ro khi phụ thuộc vào một vài thị trường. Hơn nữa, quy hoạch cũng đưa thêm phần đánh giá xu hướng tiêu dùng nhằm định hướng cơ cấu cho từng chủng loại sản phẩm.
Hướng đến giá trị cốt lõi
Trước xu thế hội nhập, việc tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu đòi hỏi sự chuyên biệt rất cao, một mặt doanh nghiệp phải đáp ứng tốt nhất về chất lượng, giá cả cũng như thời gian giao hàng.
Chưa kể hiện nay, áp lực về năng suất lao động và trình độ công nghệ cũng là những vấn đề đặt ra đối với việc quy hoạch ngành dệt may trong tương lai.
Đóng góp cho bản dự thảo quy hoạch lần này, ông Nguyễn Văn Tuấn, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bông vải sợi Việt Nam cho rằng, nhu cầu dệt may thế giới tăng bình quân từ 2-3% mỗi năm và năng lực sản xuất hầu như dồn về khu vực châu Á, trong đó có Việt Nam, Trung Quốc.
Tuy nhiên, để tận dụng được cơ hội này, ngành dệt may cần một quy hoạch có tính định hướng dài hạn, trong đó tập trung tháo gỡ những nút thắt và hướng đến các giá trị cốt lõi.
Cụ thể, ngành cần đầu tư cho phát triển khâu dệt nhuộm nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng vải trong nước, đồng thời nâng cao hơn nữa giá trị gia tăng cho hàng hóa, phát triển khâu thiết kế.
Cũng theo đại diện Hiệp hội Bông vải sợi Việt Nam, tốc độ phát triển của ngành thời trang đang rất mạnh mẽ, một vòng quay của sản phẩm chỉ còn 15 ngày thay vì theo 4 mùa (Xuân-Hạ-Thu-Đông ) như trước và xu thế này đòi hỏi các doanh nghiệp phải nắm bắt để thích ứng.
Theo dự thảo quy hoạch mới, ngành dệt may Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2020 đạt 3 triệu tấn sợi và đến năm 2035 đạt khoảng 5 triệu tấn. Trong khi, tăng trưởng xuất khẩu của ngành dệt may giai đoạn 2016-2020 cũng đặt ra mức tăng từ 9-9,5%/năm và giai đoạn 2021-2025 tăng từ 6-6,5%/năm.
Để thực hiện mục tiêu trên, theo Thứ trưởng Cao Quốc Hưng, ngoài việc phải giải quyết các vấn đề như nguồn cung nguyên phụ liệu đang thiếu hụt, thì trong dự thảo đề án quy hoạch ngành dệt may cần tính tới những yếu tố khác như thị trường, các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, trong đó có hiệp định Việt Nam-EU hay Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP)…
Lãnh đạo Bộ Công Thương cũng đề nghị Ban soạn thảo tiếp thu ý kiến đóng góp của các đại biểu, sớm hoàn thành và đưa Đề án Điều chỉnh quy hoạch phát triển ngành công nghiệp dệt may Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 vào cuộc sống, giúp các doanh nghiệp điều chỉnh chiến lược phát triển sản xuất, kinh doanh cho phù hợp.
